آتش
آتش يا تَش[۱] انرژي گرمايي و نور است كه هنگام واكنش شيميايي آزاد مي‌شود و حاصل سوختن يا احتراق يك شي مي‌باشد. آتش داراي زبانه و گرما و روشناي است و بسته به ماده‌اي كه مشتعل شده‌است، رنگ شعله‌ها و شدت يا اندازه زبانه‌هاي آن متفاوت است. برخي از شعله‌هاي آتش ، مانند شعلهٔ يك شمع در حال سوختن، به اندازه كافي داغ هستند كه اجزاي يونش گازي داشته‌باشد و مي تواند به عنوان يك پلاسما در نظر گرفته شود.[۲] اگرچه مخالفت‌هايي در جوامع علمي با اين امر وجود دارد.[۳] كوچك‌ترين شكل آتش شعله نام دارد.
بسياري از دانشمندان در گذشته آتش را يكي از چهار آخشيج (عنصر) اصلي تشكيل‌دهنده جهان مي‌دانستند. در ايران آتش را بسيار محترم مي‌داشتند و از اين رو عده‌اي به اشتباه زرتشتيان آتش پرست شناخته شدند. به جز ايرانيان و زرتشتيان پيروان آيين‌هاي ديگر هم كمابيش براي اين عنصر ارزش قائلند، چنانكه پيروان بودا آتش را هرگز با فوت كردن خاموش نمي‌كنند.
واژه آتَش (ātaš) در زبان پهلوي آتَخش (ātaxš) و در زبان اوستايي٬ آتَرش (ātarš) است. اين واژه برگرفته از واژه اوستايي آتَر (ātar) است كه ريشه نامشخص دارد. اين واژه در پارسي ميانه آتُر (ĀDUR يا ādar) و در فارسي امروزي آذر است.[۴]
آتش را در پارسي امروزي و در لهجه‌هاي گوناگون به شكل‌هاي آتش، آتيش، تش، آذيش، آذر، آگِر، آيِر و... مي‌گويند. آتيش كه تلفظ آتش در لهجه تهراني و برخي لهجه‌هاي ديگر است نيز در زبان پهلوي آديشت يا آتيشت و پس‌تر در فارسي دري آذيش بوده‌است.
چيرگي بر آتش يكي از نقاط عطف زندگي انسان بود كه به مجموعه‌اي از تحولات انقلابي در زندگي آنان و تمايز آن‌ها از ديگر انسان‌سايان منجر شد.
برچسب: ،