شبكه ما

لاك‌پشت ‌ها، سنگ پشت و يا كَشَف‌ها[۱] سرده‌اي هستند از راستهٔ لاك‌پشت‌سانان[۲] (Testudines).

لاك‌پشت‌ سانان از بي‌كمانان هستند، آب‌پرده‌داراني (خزندگاني) با لاك استخواني پشتي و لاك استخواني شكمي هستند كه كمربند اندام حركتي آنها درون دنده‌هاست و دندان ندارند.[۲]

از ۳۰۰ گونهٔ موجود برخي از آن‌ها شديداً در معرض انقراض قرار دارند. از گونه‌هاي معروف آن مي‌شود به لاك‌پشت زيني، لاك‌پشت چرمي و لاك‌پشت‌هاي سه‌چنگالي اشاره كرد. 

بيشتر بدن لاك‌پشت ‌ها به‌وسيله يك استخوان يا صدف غضروفي حفاظت شده‌است. اين استخوان يا صدف از دنده‌هاي آن‌ها مشتق شده است. صدف لاك‌پشت از صفحه‌هاي شاخي تشكيل شده است كه استخوان را مي‌پوشانند. ستون مهره‌ها، دنده‌ها و چند استخوان ديگر لاك‌پشت به سطح داخلي اين لاك متصلند. همين باعث مي‌شود كه لاك‌پشت‌ها موجودات بسيار كندرو و سنگيني باشند. 

لاك پشتي آن‌ها را اصطلاحاً پشت‌لاك carapace و لاك شكمي را زيرلاك plastron مي‌گويند. در بيشتر لاك‌پشت‌ها سطح بيروني لاك آن‌ها با فلس‌هاي زبر و تيزي پوشيده شده كه سپرچه scuteناميده مي‌شوند.[۳]

همهٔ لاك‌پشت‌ها آرواره‌هاي بدون دندان دارند و در اطراف اين آرواره‌ها استخوان‌هاي تيزي براي خرد كردن غذا وجود دارد.

لاك‌پشت از حيوانات بسيار جالبي است كه ساليان دراز عمر مي‌كند و كمتر مريض مي‌شود و مي‌تواند براي مدت‌هاي مديد غذا نخورد، يك علت طول عمر و سلامتي او شايد به خاطر همين باشد كه مي‌تواند براي مدت طولاني غذا نخورد. لاك‌پشت حيواني است گياه‌خوار و به ندرت حشره مي‌خورد. در بين گياهان از هيچ چيز بيش از جوانه‌هاي نورس كاهو لذت نمي‌برد. لاك‌پشت حيواني است اجتماعي و اغلب لاك‌پشت‌ها به صورت دسته جمعي و يا جفت جفت به سر مي‌برند. براي شناخت جنسيت لاك‌پشت كافي است به روپوشي كه زير شكم لاك‌پشت است نگاه كنيد. اگر زير شكم لاك‌پشت بيضي شكل و محدب بود، دليل بر آن است كه وي نر است ولي اگر زير شكم لاك‌پشت پهن باشد دليل بر ماده بودن آن است.

لاك‌پشت‌ها جزو جانوران خون‌سرد هستند.

اسلمبال (به انگليسي:  Slamball) يك ورزش تيمي ۴ نفره است كه شباهت به بسكتبال دارد و در سال ۲۰۰۱ به رسميت شناخته شده است. اين ورزش در يك زمين تركيبي با حركاتي مركب از پرش از روي ترامبولين ، هاكي روي يخ و حركاتي از بسكتبال به ويژه به تاب به توپ انجام مي‌شود .

در اطراف يك زمين بسكتبال كه روي سطح آن با تشك پوشانده شده است و در هر دو انتهاي آن تخته بسكتبال وجود دارد . يك ضربه سرويس داراي سه امتياز است . ضربات ديگر فقط داراي دو امتياز مي‌باشند. به استثناي دو دقيقه آخربازي كه در آن مدت ضربات خارج از ترامبولين و روي خط زمين هم داراي سه امتياز مي باشند. نگه داشتن كامل و مسدود كردن مسير ضربه تيم حريف يك (استاپ) ناميده مي شود. اين بازي در رده بازي هاي (Full Contact كه بسيارپرضرب هستند.)جاي مي‌گيرد.برنده در پايان بازي تيمي است كه در زمان مشخص از تيم مقابل امتياز بيشتري كسب كند. بازيهاي حرفه اي اسلم بال از طريق شبكه تلويزيوني اسپايك در دو فصل سالهاي ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۳ پخش شد.

قوانين

.كسب امتيازات در اين بازي به اين نحو صورت مي گيرد :

اگر بازيكن توپ را به شكلي وارد سبد كند كه دستش به آن برخورد نكند ۲ امتياز محسوب مي شود.

اگر بازيكن به نحوي توپ را وارد سبد كند كه دستش به آن برخورد كند يا آن را بگيرد ۳ امتياز حساب مي شود.

Slam Dunks ها نيز ۳ امتياز محسوب مي شوند.

شوت ها از پشت محوطه سه امتيازي نيز ۳ امتياز دارند.

هر تيم از ۴ بازيكن داخل زمين و ۸ يا ۹ نفر نيز به عنوان ذخيره تشكيل شده است.تعويض ها نيز نامحدود هستند و ميتوان در حين بازي و بدون توقف تعويض ها را انجام داد.

بازي توسط دو داور و منشي ميز اداره مي شود.بازي در ۴ كوارتر ۵ دقيقه اي برگزار ميشود.

زمان مالكيت توپ در اين بازي ۲۰ ثانيه است.

عنكبوت (تارتنك يا كارتنك[۱] يا تاربافك جولاه يا جولاهي) جانور بي مهرهٔ شكارگري است كه داراي بدني دوبخشي و هشت پاست. عنكبوت‌ها فاقد بخش‌هاي جوندهٔ دهان و بال‌اند. آن‌ها در راستهٔ عنكبوت‌ها طبقه‌بندي مي‌شوند كه خود يكي از چند راستهٔ ردهٔ بزرگتر عنكبوتيان (تاربافان) است. ردهٔ تاربافان دربردارندهٔ گونه‌هايي چون كژدم و كنه است. توانايي تنيدن تار ارثي است و عنكبوت اطلاعات مربوط به اين توانايي را به شكل ماده وراثتي از والدين خود به ارث برده‌است. برخي گونه‌هاي عنكبوت بسيار سمي و خطرناك اند و زهرشان آن قدر قوي است كه مي‌تواند انسان را بكُشد. عنكبوت بيوه سياه، عنكبوت تورقيفي سيدني و... از گونه‌هاي خطرناك عنكبوت اند. 

بيشتر عنكبوت ‌ها تار مي‌تنند كه معمولاً به صورت رشته‌اي پروتئيني از غده‌هاي تارتنِ انتهاي شكم آن‌ها ترشح مي‌شود. بسياري از گونه‌ها از تار براي شكار استفاده مي‌كنند؛ به اين صورت كه توري يا پرده‌اي مي‌تنند كه حشرات در آن به دام مي‌افتند؛ ولي گونه‌هاي فراواني هم هستند كه آزاد شكار مي‌كنند. از تار براي بالا رفتن از جايي، ايجاد ديوارهاي هموار در لانه‌هاي زيرزميني، ساختن ساك تخم، درپيچيدن صيد، و نگهداري موقت اسپرم، و خيلي كارهاي ديگر استفاده مي‌شود.

تار عنكبوت از نخ‌هاي ابريشم مانند درست شده است. نخ‌هايي كه خودش ايجاد كرده و خودش ريسيده است و از آن نخ‌ها تار را بافته است. كارتونك (عنكبوت) تار را به شكل هندسي و محكم در مي‌آورد و براي شكار مگس دام قرار مي‌دهد. اين تارها ابتدا به صورت مايع هستند و به شكل نخ نازكي از بدن عنكبوت خارج مي‌شوند و سپس در تماس با هوا خشك شده و مانند نخ مي‌شوند. قطر تار عنكبوت حدود يك دهم تار موي انسان است. اين تارهاي صاف و شفاف، بسيار نرم و سبك و در عين حال بسيار مقاوم هستند. حتي مي‌توان گفت تار عنكبوت از فولاد هم سخت‌تر است. پروتئيني كه عنكبوت را قادر مي‌سازد خود را آويزان كند و همچنين به شكار طعمه كمك مي‌كند، نظر دانشمندان را به خود جلب كرده است. مولكول‌هاي اين پـروتئين بسيار كشسان و قـوي هستند، تقريباً ۲۰ برابر از نايلون كشسان‌تر و ۹ برابر از فولاد در قطر مساوي قوي‌تر است.

ميمون‌ ها از نسل پيش‌ميمونيان پديد آمده‌اند. ميمون‌ مانندهاي اوليه در آمريكاي جنوبي طي نود ميليون سال به رده پَخ‌بينيان (مارموستها، ميمون‌هاي عنكبوتي و غيره) تكامل يافته‌اند كه ويژه جهان نو (قاره آمريكا) هستند. در جهان كهن تكامل ميمون مسير متفاوت و پرثمرتري را پيمود كه نخستين گام آن پيدايش رده راست‌بينيان (ماكاكها، بابونها و غيره) بود. 

اولين ميموني كه به فضا پرتاب شد، در سال ۱۹۴۹ توسط ايالات متحده آمريكا و بر روي موشك موسوم به V-2 به ارتفاع ۱۳۴ كيلومتر از سطح زمين رسيد. اين ميمون در مسير بازگشت، به دليل بازنشدن چتر نجات كشته شد.

تا كنون پنج دولت ايالات متحده آمريكا، اتحاد شوروي، فرانسه، آرژانتين و ايران ميمون به فضا پرتاب كرده‌اند.

ميمون سرخ گونه اي از ميمون‌هاي بر قديم هستند.آنها نزديكترين نوع به ميمون سياه و سفيد هستند و خيلي از گونه‌هايشان گروههايي را با ميمون آبي تشكيل دادند و با آنها زندگي كردند.زير گونه‌اي از اين ميمون به نام ميمون سرخ غربي خيلي زياد توسط شامپانزه‌ها شكار مي‌شود.

ميمون سرخ معمولاً يك پوشش سياه يا قهوه‌اي در پشتش دارد، دستها، پاها و سر سرخ يا مايل به خاكستري هستند.جلوي بدنش سفيد يا خاكستري است.بعضي از گونه‌ها مقداري موي سفيد دور تا دور سرشان دارند.ماده‌ها كوچكتر از نرها هستند اما شبيه هم ديده مي‌شوند و تفاوت آنچنان محسوسي ندارند.مانند تمام ميمونهاي سرخ زندگي مي‌كنند.اندازه اشان به ۴۵ تا ۶۷ سانتيمتر مي‌رسد.اندازه دم ۵۲ تا ۸۰ سانتيمتر است، و وزنشان بين ۵ تا ۱۱ كيلوگرم.

عادات

اين حيوانات در روز بر روي درخت زندگي مي‌كنند و براي پيدا كردن غذا از درختي به درخت ديگر ميپرند.آنها در گروهاي ۲۰ تا ۸۰ عديدي (ميانگين ۵۰ عدد) زندگي مي‌كنند و از چندين نر و ۲ يا ۳ ماده تشكيل مي‌شوند.در گروه سلسله مراتبي وجود دارد كه اين سلسله مراتب در ارجحيت دسترسي به غذا، مكان خواب مناسب تر و تقدم در جفت گيري نمود پيدا مي‌كند.اين حيوانات كمتر در يك محل ساكن هستند با توجه به اينكه در مناطق بزرگتر(حدوداً ۱۰۰ هكتار) و گروهاي بزرگتر از ميمونهاي سياه و سفيد زندگي مي‌كنند.تغذيه اين حيوانات اساساً شامل برگهاي تازه٬جوانه‌ها ٬دانه ها، ميوه‌ها و گياهان ديگر است

لنز زوم به لنزهايي گفته مي‌شود كه برخلاف لنز‌هاي ثابت داراي فاصله كانوني متغير باشند. به عنوان مثال از ۲۴ تا ۱۲۰ ميليمتر يا ۸۰ تا ۲۰۰ ميليمتر. تنظيم مقدار زوم لنز از طريق حلقه‌اي كه بر روي استوانهٔ لنز قرار دارد انجام مي‌شود كه با چرخاندن آن فاصلهٔ كانوني لنز هم تغيير مي‌كند. [۱] هرچه فاصله كانوني لنز كمتر باشد، لنز زاويه ديد بازتري دارد و براي عكاسي از مناظر و يا عكاسي معماري مناسب است و هرچقدر فاصله كانوني بيش‌تر باشد زاويه ديد كوتاه‌تر خواهد بود و جهت عكسبرداري از سوژه‌هاي دور مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

لنز (به انگليسي: Lens) استوانه‌اي حاوي مجموعه‌اي از عدسيها است كه نور را از خود عبور داده و به درون دوربين هدايت مي‌كند و باعث مي‌شود كه تصوير به صورت واضح بر روي فيلم عكاسي يا گيرنده تصوير منعكس شود.[۱][۲] كيفيت عكس، بيش‌تر به لنز بستگي دارد تا دوربين. لنز دوربين‌هاي كامپكت قابل تعويض نيستند، همچنين لنز برخي دوربين‌هاي ارزان‌قيمت را نيز نمي‌توان جدا كرد، اما لنز دوربين‌هاي تك‌لنزي بازتابي (SLR) و بعضي دوربين‌هاي تك لنزي غير بازتابي (سري كانتاكس) و دو لنزي غير بازتابي (سري ماميا) قابل تعويض‌اند؛ عكاسان حرفه‌اي معمولاً چندين لنز با فواصل كانوني متفاوت، كه بسته به شرايط موضوع بر روي دوربين نصب مي‌شود، استفاده مي‌كنند. در دوربين‌ ديجيتال با هربار عوض كردن لنز، مقداري غبار وارد بدنهٔ دوربين مي‌شود و روي سنسور مي‌نشيند. اين مسئله در درازمدت كيفيت تصاوير را كاهش مي‌دهد، بنابراين در تعويض لنز بايد احتياط كرد. همچنين هر لنزي را نمي‌توان به هر دوربيني وصل كرد، زيرا پايه‌هاي كنترلي لنز كه براي برقراري ارتباط با سيستم الكترونيكي دوربين بكار مي‌روند و همچنين محل اتصال فيزيكي لنز با دوربين، در دوربين‌ها و مدل‌هاي مختلف تفاوت دارند.[۳]

طراحي به دانش ايجاد يك طرح از تصويري ذهني، خيالي و يا واقعي گفته مي‌شود. طراحي در معناي تخصصي، مفاهيم و كاربردهاي متنوعي را دربر مي‌گيرد، از اين رو مانند واژۀ هنر با يك تعريف مشخص نمي‌توان تمام جنبه‌هاي آن را بيان كرد.

در هنرهاي تجسمي، طراحي يا به‌صورت يك اثر مستقل؛ و يا به‌ عنوان پيش‌طرحي براي يك اثر هنري انجام مي‌گيرد كه در اين صورت طرح مقدماتي[۱] نيز خوانده مي‌شود. طراحي در دو حوزهٔ كلي مطرح مي‌شود: يكي drawing است كه شامل برداشت‌هاي شخصي، احساسات في‌البداهه و تجربه‌هاي آزاد طراح از موضوعات گوناگون با بيان مستقل و به روش‌هاي متنوع مي‌باشد؛ و ديگريdesign است كه شامل مراحل تركيب عناصر بصري و فضا بر پايهٔ اصول طرح، براي مخاطبي معين است و جنبهٔ كاربردي دارد، مانند رشته‌هاي طراحي صنعتي، طراحي معماري، طراحي گرافيك و طراحي لباس.

امروزه، اجراي طراحي، محدود به استفاده از ابزارهاي سنتي (مداد، زغال و غيره) نيست بلكه روش‌هاي متنوع تركيب مواد، چسباندن وسايل، استفاده از مواد و ابزار تازه و غيرمتعارف نيز رواج يافته است. علاوه بر اين، رايانه، دورنگار، ويدئو و انواع وسايل پيشرفتۀ ديگر نيز امكانات تازه‌اي در اين زمينه به وجود آورده‌اند.[۳] با اين همه، آموزش طراحي از مسير همان ابزارهاي سنتي عبور مي‌كند و از اين طريق است كه طراح قادر به استفادۀ ماهرانه و خلاقانه از ابزارهاي تازه مي‌گردد.

طرحي كه فقط با خط رسم شود و سايه‌روشن يا لكه‌هاي رنگي نداشته باشد، طرح خطي[۴] ناميده مي‌شود. مهم‌ترين تمركز در طرح‌هاي خطي، بر خطوط پيراموني اشياء است.[۵] خطوط در طراحي، نشان‌دهندۀ حالات عاطفي و روحي، نظم و تفكر هستند.

سايه‌روشن معمولاً به تغيير درجهٔ سايه‌ها از روشن به تيره در آثار هنري گفته مي‌شود و مهارت هنرمند در استفاده از روش، باعث نمايش صحيح حجم و حالت مدل مي‌شود.

دومينو نوعي بازي است كه به وسيلهٔ قطعه‌هاي مستطيلي كوچكي انجام مي‌شود. يك دست دومينو معمولاً از ۲۸ عدد دومينوي مستطيلي تشكيل شده كه هركدام شامل دو مربع كنار هم هستند. روي هر مربع ۰، ۱، ۲، ۳، ۴، ۵ يا ۶ نقطه وجود دارد.

روش بازي

قطعه‌هاي دومينو

بازي دومينو شامل ساختن زنجيره‌اي از دومينوهاست. بازي با يك دومينو شروع مي‌شود و براي اضافه كردن يك دومينو جديد بايد يكي از مربع‌هاي آن را با مربعي در يكي از دو انتهاي زنجير موجود جفت كنيد (يعني هر دو مربع تعداد يكساني نقطه داشته باشند). بازيكنان با تعداد مساوي دومينو شروع مي‌كنند و برنده كسي است كه زودتر از همهٔ دومينوهايش را مصرف كند. اگر دومينوهاي اضافه‌اي وجود داشته باشند، در بانك بازي قرار مي‌گيرند.

در هر نوبت هر بازيكن يك دومينو به زنجير اضافه مي‌كند و اگر نتوانست، نوبت را به حريف واگذار مي‌كند و يك دومينو از بانك بر مي‌دارد (اگر بانك خالي نباشد). دومينو يك بازي بسيار خوب و غير قابل پيش بيني مي‌باشد چون احتمال مي‌رود كه يكي از بازيكنان تنها يك دومينو داشته باشد تا بازي را به انتها برساند اما با بسته شدن راه ممكن است تمام بانك را براي پيدا كردن دومينويي كه راه اورا بسته بردارد و دومينوي مورد نطر را پيدا نكند و دست اخر بازي را واگذار كند اما اين احتمال هم وجود دارد كه باشمردن دومينوها كه در دست خود و بر روي زمين وجود دارد بتواند بازي راببرد كه اين كار عملي مي‌باشد.

دومينو را مي‌توان ۲ و ۴ نفره بازي كرد كه در بازي ۴ نفره بانك وجود ندارد و به اين گونه است كه مهره‌ها را كنار هم چيده الته بصورت بالعكس به طوري كه روي سفيد آنها ديده شود و به اين ترتيب كه نفر اول ۲ مهره مي‌كشد و نفرات بعدي نيز به ترتيب و از سمت راست ۲ مهره برداشته، در دور دوم نيز ۲ مهره و در نهايت ۳ مهره بر ميداند تا در آخر هر نفر ۷ مهره داشته باشد. شروع بازي با كسي ست كه جفت شش داشته باشد و نفر بعدي بازهم در سمت راست او است. دو فرد روبروي هم نيز شزيك يا يار يكديگر محسوب مي‌شوند. اگر نوبت به هريك از بازيكن‌ها رسيد و وي مهره مورد نظر را نداشت نوبت بازي به ديگري مي‌رسد. در پايان هركس زودتر مهره‌هاي خود را تمام كرد مهرهاي دو رقيب ديگر كه يكي در سمت راست و ديگري در سمت چپ وي است شمرده مي‌شوند (منظور خالهاي به روي مهره‌ها) و به نفع تيم برده ثبت مي‌شوند و هر تيم كه امتياز خود را به ۱۵۱ رساند پيروز است. البته اين بازي پايه و ابتدايي دومينو است و بازي‌هاي بسيار متنوع و شور انگيزي مي‌توان كرد كه بوركينافاسويي‌ها در آنها مهارت فوق العاده‌اي دارند.

قيچي سيم‌بر يا سيم‌چين وسيله‌اي مكانيكي است كه به منظور قطع كردن و بريدن سيم‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرد. بازوهاي برنده تيغه و v شكل قيچي‌هاي سيم بر چون از دسته خيلي كوچكتر هستند، به عنوان اهرم ميزان قدرت برندگي اين نوع قيچي‌ها را دو چندان كرده‌اند.[۱] 

سيم‌چين وسيله‌اي مكانيكي است كه بيشتر در الكترونيك و برق كاربرد دارد. از آن براي بريدن و لخت كردن سيم و كابل استفاده مي‌شود در الكترونيك براي بريدن پايه‌هاي اضافي قطعات الكترونيكي بعد از لحيم كاري از سيم چين‌هاي ظريفي به نام سيم چين مينياتوري استفاده مي‌شود.[۲]

هرچند از سيم‌چين براي لخت كردن سيم هم ممكن است استفاده شود، اما از آنجايي كه ممكن است رشته سيم را زخمي كند بايد از اينكار تا حد ممكن اجتناب كرد و براي لخت كردن سيم از سيم‌لخت‌كن استفاده نمود.[۳]

سيم‌چين‌ها معمولا در دو نوع ساخته مي‌شوند، سيم‌چين‌هايي كه از پهلو سيم را قطع مي‌كنند و سيم‌چين‌هايي كه به وسيلهٔ نوكشان سيم را قطع مي‌كنند.

براي برش كابل نيز قيچي‌هاي مخصوصي وجود دارد كه متناسب با قطر خارجي كابل‌ها ساخته شده‌اند. تيغه‌هاي اين قيچي تعويض‌پذير و قابل تيزشدن هستند و از فولاد ساخته مي‌شوند

آهو يا غزال شامل گونه‌هاي زيادي از بزكوهي و سرده غزال است و يا در گذشته چنين در نظر گرفته مي‌شد. آهوها به عنوان جانوراني چابك شناخته مي‌شوند. آن‌ها مي‌توانند ناگهاني سرعت خود را به ۹۷ كيلومتر يا ۶۰ مايل در ساعت برساند و يا هنگام دويدن سرعت خود را در ۴۸ كيلومتر (۳۰ مايل) در ساعت نگه دارد.

[۱] غزال‌ها بيشتر در صحراها، مرغزارها (زمين‌هاي چمن) و ساواناي آفريقا، جنوب غرب آسيا، آسياي ميانه و شبه‌قاره هند ديده مي‌شوند. اين جانور بيشتر به صورت گله‌اي زندگي مي‌كنند و از گياهان نرم و لطيف و برگ‌ها مي‌خورد و كمتر به گياهان خشن رو مي‌آورد.

غزال‌ها اندام به نسبت كوچكي دارند. بلندي بيشتر آن‌ها تا شانه، ميان ۶۱ تا ۱۱۰ سانتي متر (۲ تا ۳٫۵ پا) است و رنگ آن‌ها قهوه‌اي مايل به زرد است.

واژهٔ Gazelle يا غزال در ريشهٔ عربي است[۲] كه نخستين بار وارد زبان فرانسوي ميانه و سپس در نزديكي‌هاي سال ۱۶۰۰ از فرانسوي وارد انگليسي شد.[۳] مردمان عرب به صورت سنّتي به شكار آهو مي‌رفتند. اين جانور در ادبيات عرب نماد زيبايي زنان بوده‌است.[۴] برخي زبان شناسان بر اين باورند كه واژهٔ غزل كه گونه‌اي شعر در ادبيات عاشقانه‌است بيشتر به دليل همانندسازي زيبايي معشوق و آهوبه يكديگر، اين چنين نامگذاري شده‌است.[۵] در داستان‌ها گفته مي‌شود كه خليفه عبدالملك مروان (۶۴۶ تا ۷۰۵) يك بار يك آهو را به دليل شباهتش به معشوقش آزاد كرده‌است.

گاه‌شماري شيوه تعيين و نگهداري و تنظيم حساب زمان و تاريخ است كه محور آن سال مي‌باشد. در جهان شيوه‌هاي گوناگوني از گاه‌شماري رواج دارد.

گاهنامه يا سالنما (سالنامه) يا تقويم بيشتر به محاسبه و نمايش يك‌دوره يا يك سال گفته مي‌شود. 

در لغت نامه دهخدا ذيل اين كلمه معاني مختلفي آمده است، از جمله: محاسبه كردن وقت‌ها، اوراقي چند كه در آن حركات كواكب و تأثيرات آن را نويسند، گاه‌شمار و ... 

در قرآن «لقد خلقنا الانسان في احسن تقويم»[۱] تقويم به معني اندازه، تناسب، تعديل و تركيب آمده است. در تفسير تاريخ طبري مي‌خوانيم: «از بهر آن گفت في احسن تقويم كه آنگه، كه آدم را بيافريد؛ هيچ خلق بر پشت زمين نبود نيكوتر از آدم، از بهر آنكه خداي عزوجل او را به يد خويش بيافريد و يد اين جايگاه قدرت است.»[۲] در تفسير نمونه ذيل اين آيه آمده است: «تقويم به معني در آوردن چيزي به صورت مناسب و نظام معتدل و كيفيت شايسته است و...»[۳]

تقويم در اصطلاح نجومي، مجموعه‌اي از اصول و قوانين است كه براي تنظيم زمان و تطبيق سال حقيقي (مدت زمان يك دور كامل زمين به دور خورشيد) با سال مجازي (مدت زماني كه انسانها در محاسبهٔ سال و تقسيمات آن در تقويم به كار مي‌برند) و چگونگي تقسيم آن به بخش‌هاي كوچكتر، جهت انجام امور كشاورزي، مالي، آييني، اجتماعي، زناشويي، شرعي و انجام فرايض ديني مورد استفاده قرار مي‌گيرد و در زبان فارسي با كلمه «گاهشماري» و در شكل مدون آن با «گاهنامه» مترادف است.[۴] در متون قديمي، كتيبه‌ها و ديوارنبشته‌ها واژه‌هايي مانند «معرفة المواقيت» و «دفتر السنه» نيز ديده مي‌شود.

در بعضي از جوامع اين اصول و قوانين نه بر اساس گردش زمين به دور خورشيد بلكه بر اساس گردش كره ماه به دور زمين محاسبه و تدوين شده‌اند.

انسان متمدن در كنار ديگر نشانه‌هاي تمدن، از تقويم به عنوان وسيله‌اي براي مشخص كردن زمان استفاده كرد. سنگ نبشته‌ها، كتيبه‌ها و كنده‌كاري‌هاي ابنيه‌ها مي‌تواند شاهدي محكم بر اين مدعا باشد.